سیمای عشایر استان البرز
تعریف برخی مفاهیم
با توجه به شرایط اقلیمی – جغرافیایی سرزمین ایران زندگی عشایری توأم با کوچندگی دارای پیشینه تاریخی بسیار طولانی در ایران بوده و علاوه بر اینکه تا حدود یک قرن پیش قسمت عمده ای از جمعیت کشور را عشایر تشکیل می دادند، در صحنه سیاسی نیز جمعیت و جوامع عشایری طی قرون متمادی از نقش اجتماعی – اقتصادی، قدرت و اقتدار سیاسی زیادی برخوردار بوده و در مراحلی از تاریخ حاکمیت سیاسی ایران و برخی از سرزمین¬های اطراف را نیز در اختیار داشته اند.
دامدار سنتی به همراه کوچ نوعی از زندگی اجتماعی و سازمان تولیدی است که اساس معیشت آن بر بهره-برداری از فرآورده¬های دامی، کوچ و جابجایی انسان و دام به منظور استفاده از چراگاه¬های طبیعی در مناطق ییلاقی (سردسیر) و قشلاقی (گرمسیر) و احتراز از گرما و سرمای شدید می باشد. یک گروه از اجتماعات کوچنده را «عشایر» تشکیل می دهند. از نظر الگوی زیست، شیوه زندگی و وضعیت کوچ و استقرار و … عشایر به اشکال و گروه¬های مختلف قابل تقسیم هستند که در این بخش به برخی از مشخصات و ویژگی¬های آن اشاره می شود.
عشایر:
واژه عشیره لغت عربی، از ریشه «عشر» به معنی دهه می باشد. در اصطلاح عرب، به گروه اجتماعی هم خویشاوند (پدرتبار) که معیشت آنها بیشتر بر پرورش شتر که مبتنی بر کوچ (جابجایی) است، اطلاق می گردد. همچنین عشیره به معنی برادران، تبار و نزدیکان از جانب پدران و آبا نیز می باشد. عشیره و عشایر اسم فارسی مأخوذ از عربی به معنی خویشان، نزدیکان و تبار اهل خانه و ایل و قبیله و طایفه است.
عشایر کوچنده:
• به جمعیت و جوامعی اطلاق می گردد که حداقل دارای سه ویژگی زیر باشند:
• ساختار اجتماعی مبتنی بر سلسله مراتب ایلی (قبیله ای)
• اتکای اصلی معاش به دامداری
• شیوه زندگی مبتنی بر کوچ
عشایر کوچنده در چارچوب تقویم زمانی کوچ، هر ساله حداقل دوبار، در موعد کوچ بهاره از قشلاق به ییلاق و کوچ پائیزه نیز از ییلاق به قشلاق به همراه تمامی اعضای خانوار و دام اقدام به کوچ و استقرار در قلمروهای مرتعی خود می کنند.
عشایر نیمه کوچنده:
به آن تعداد از خانوارهای عشایری اطلاق می گردد که حداقل در یکی از قطب های استقرار (منطقه ییلاق، قشلاق یا میان بند) دارای سکونتگاه ثابت بوده و همواره تعدادی از اعضای خانوار در آنجا سکونت دارند.
عشایر رمه گردان:
به آن تعداد از خانوارهای عشایری اطلاق می شود که اکثر اعضای خانواده در یک نقطه یا مکان (در داخل قلمرو ایلی و یا خارج از آن) سکونت ثابت اختیار کرده و در کوچ شرکت نمی کنند. در شیوه کوچ رمه گردانی دامها به همراه چوپان و تعدای از افراد ذکور خانواده جابجا شده یا کوچ داده می شوند.
عشایر اسکان یافته (یکجا نشین):
خانوارهای عشایری که تمامی اعضای آن در یک مکان سکونت ثابت اختیار کرده و کوچ نمی کنند اما با توجه به حفظ برخی مناسبات اقتصادی (مالکیت و حقوق بهره برداری از مراتع و منابع قلمرو) و فرهنگی – اجتماعی (احساس تعلق به ایل و عشیره) خود را عضو ایل و طایفه، و … تلقی می کنند.
ایل:
اتحادیه سیاسی متشکل از تیره ها و طوایف عشایری است که بنا به وابستگی های خویشاوندی و همخونی، و یا ضرورتهای سیاسی و اجتماعی در یک برهه از زمان و در سرزمینی مشترک که دارای قلمرو ایلی مشخصی نیز می باشند با هم متحد شده و تشکیل یک ایل را می دهند.
ایلات معمولاً در حوزه های فرهنگی عادات مشخص، آداب و رسوم و سنتهای یکسانی دارند.
طایفه:
عبارت است از یک واحد اجتماعی، سیاسی متشکل از تعدادی تیره¬ها که مشخص ترین و مهمترین رده از سلسله مراتب ایلی عشایر بوده و واحدهای تشکیل دهنده آن غالباً با نام طایفه خود شناخته می شوند. در سلسله مراتب سازمان اجتماعی عشایر، عموماً طایفه بین ایل و تیره قرار گرفته، اما طوایفی نیز وجود دارند که به هیچ ایلی وابسته نبوده و «طایفه مستقل» نامیده می شوند.
تیره:
در ساختار اجتماعی عشایر، تیره از مجموع چند واحد کوچکتر مانند دودمان، بنکو، تش، اوبا و … تشکیل می شود که بعد از طایفه قرار دارد و رکن اصلی طایفه و ایل بحساب می آید. اساس تیره مبتنی بر پیوندهای خویشاوندی و اصل و نسبی است که همبستگی سیاسی، اجتماعی اقتصادی و دفاع از منافع افراد عضو را به عهده دارد.
زیست بوم عشایری:
محدوده ای است از سرزمین و قلمرو رده های ایلی که علی الاصول شامل: ییلاق، قشلاق و مسیر بین این دو باشد.
ییلاق یا سردسیر:
محدود زیست و قلمرو جغرافیایی که عشایر، تمام یا قسمتی از فصول بهار و تابستان را در آن می گذرانند.
قشلاق یا گرمسیر:
محدوده زیست و قلمرو جغرافیایی که عشایر، تمام یا قسمتی از فصول پائیز و زمستان را در آن می گذرانند.
میانبند:
به گذرگاهها و اطراقگاههای موقت در مسیرهای کوچ بین ییلاق و قشلاق اطلاق می گردد.
کوچ عشایری:
عبارت است از حرکت خانوارهای عشایری از نقطه ای به نقطه دیگر با هدف استفاده از مراتع برای چرای دام که معمولاً با همه اعضای خانوار، باروبنه، سرپناه قابل حمل و همراه با ایل، طایفه یا رده هایی از آن انجام می گردد. کوتاه یا بلند بودن مسیر کوچ تغییری در مفهوم کوچ نمی دهد.
مسیر کوچ:
به خط سیر کوچ حداقل کوچکترین رده ایلی از ییلاق به قشلاق و بالعکس اطلاق می گردد.
برون کوچی:
برون کوچی به نوعی از کوچ عشایر اطلاق می گردد که منطقه ییلاق، قشلاق و میان بند خانوار یا گروه عشایری در محدوده جغرافیایی استان واحدی واقع نگردیده باشد.
درون کوچی :
درون کوچی به نوعی از کوچ عشایر اطلاق می گردد که منطقه ییلاق، قشلاق و میان بند خانوار یا گروه عشایری در محدوده جغرافیایی استان واحدی واقع شده باشد.
عشایر میهمان :
عشایری هستند که بنا به حقوق عرفی و ضرورتهای اقتصادی و معیشتی مدتی از سال را در استان یا استانهای دیگر به سر می برند، این عشایر در استان دوم اصطلاحاً غیربومی (میهمان) نامیده می شوند.
کوچ سنتی:
کوچ سنتی به شیوه ای از کوچ اطلاق می گردد که خانوار طی مسیر کوچ به همراه دام حرکت نموده و در اطراقگاههای مشخصی توقف داشته و در این جابجایی تمام باروبنه زندگی بوسیله چهارپایان حمل می گردد.
کوچ ماشینی :
کوچ ماشینی به شیوه ای از کوچ اطلاق می گردد که در جریان کوچ خانوار و باروبنه بوسیله وسائط نقلیه موتوری حمل می گردد. در این شیوه ممکن است دام خانوار نیز بوسیله وسایل نقلیه موتوری جابجا گردد.
کوچ افقی :
شیوه ای از کوچ که فاصله قشلاق و ییلاق زیاد طولانی باشد. معمولاً طول مسیر کوچ در این نوع کوچ بین چند تا چندین ده کیلومتر می باشد معمولاً کوچهای افقی در عرصه دشت ها و نواحی جلگه ای و هموار انجام می گیرد.
کوچ عمودی:
شیوه ای از کوچ که چه بسا فاصله قشلاق و ییلاق نسبتاً زیاد نبوده اما در عوض اختلاف ارتفاع بین ییلاق و قشلاق قابل ملاحظه می باشد. این نوع کوچ مختص نواحی کوهستانی است و طی آن عشایر از نواحی پست به نقاط مرتفع کوهستانی همجوار و بالعکس کوچ می نمایند.
کوچ دورانی :
شیوه ای از کوچ که عشایر در شعاع مشخصی بدون دستیابی به تغییرات آب و هوایی زیاد بدنبال تعلیف دام کوچ می کنند. این نوع کوچ عمدتاً در مناطق هموار کویری مانند استانهای سیستان و بلوچستان و کرمان در ایران مشاهده می گردد.
مهاجرت:
مهاجرت حرکت و جابجایی مکان سکونت است که معمولاً در سطح جغرافیا که با طرح و قصد قبلی صورت گیرد و به تغییر محل اقامت آنان برای همیشه یا مدتی طولانی انجامد … از نظر اداره امور اجتماعی سازمان ملل آنانی مهاجر تلقی می شوند که ۱) جهانگرد، بازرگان، دانشجو یا مسافر عادی نباشند، ۲) ساکنان نواحی مرزی نیز نباشند (که بطور عادی در بین دو کشور رفت و آمد می کنند)، ۳) جزء پناهندگان یا افراد و یا جمعیتهای جابجا شده یا انتقال یافته نباشد.
یکی از عوامل اسکان عشایر مهاجرت است که ممکن است در محدوده زیست بوم عشایری بوقوع پیوسته و یا مهاجرت به خارج از زیست بوم و اسکان در روستاها یا شهرها باشد.
کانون اسکان عشایری:
به محدوده ای از زیست بوم اطلاق می گردد که بر اساس مطالعات سازمان امور عشایر یا مشاورین صلاحیت دار، دارای منابع، امکانات و استعدادهای لازم برای ایجاد اشتغال و اسکان عشایر باشد. این کانونها به عنوان یکی از واحدهای برنامه ریزی برای ساماندهی عشایر به دو نوع شامل: کانون توسعه هدایتی (برنامه ریزی شده) و کانونهای توسعه اسکان خودجوش تقسیم می شوند.
سامان عرفی عشایر:
سامان عرفی به محدوده ای از اراضی مرتعی اطلاق می شود که از گذشته مورد بهره برداری تعداد مشخصی از خانوارهای عشایر قرار گرفته و عرفاً دارای حق بهره برداری از آن می باشند.
سامانه عشایری :
به محدوده ای که در برگیرنده چند سامان عرفی باشد گفته می شود. گنجایش مطلوب هر سامانده حدود ۵۰ خانوار و حداقل آن در شرایط استثنایی ۲۰ خانوار می باشد که این ظرفیت، امکان برنامه ریزی سامانه را همانند برنامه ریزی در واحد جغرافیایی مثل حوزه آبریز و واحدهای تقسیمات سیاسی مثل روستا مهیا می نماید.
حداقل خدمات مورد نیاز عشایر:
مجموعه ای از امکانات، ابزار و وسایل، فعالیتهای عمرانی، آموزشی، پرورشی، بهداشتی، ترویجی و فرهنگی که توسط دستگاههای اجرایی مختلف تعریف و به جامعه عشایری ارائه می شود.
خدمات ثابت:
آن دسته از فعالیتها و خدمات که در مراکز ثابت امکان انجام و ارائه دارند و اندازه، حجم، شکل، کیفیت و سایر مشخصات آن به گونه ای نیست که بتوان این خدمات را بصورت سیار ارائه نمود.
خدمات سیار:
به فعالیتهایی اطلاق می گردد که با مراجعه به خانوار و یا محل استقرار عشایر ارائه می گردد.
آستانه برخورداری:
حداقل شرایط لازم برای ارائه نوعی از خدمات.
آستانه دسترسی:
فاصله بین محل استقرار تا نزدیکترین محل ارائه نوعی از خدمت.
ساماندهی عشایر:
عبارت است از ساز و کارهایی که از طریق تامین معیشت و امنیت اقتصادی و همچنین ارتقای شاخصهای توسعه انسانی این جامعه – در حد میانگین جامعه روستایی کشور- که در دو بخش حمایت از اسکان ساماندهی کوچ صورت می گیرد.
حمایت از اسکان عشایرداوطلب:
عبارت است از ارائه خدمات و اقدامات برای اسکان عشایر که موجب حفظ، بهبود و توسعه فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی و خصوصاً ایجاد اشتغال (کار مولد) و احداث حداقل تاسیسات زیربنایی لازم و مسکن مناسب برای عشایر شده به گونه ای که منجر به کاهش درآمد عشایر اسکان یافته نسبت به قبل از اسکان نگردد.
ساماندهی کوچ:
عبارت است از ارائه خدمات حین کوچ و ایجاد زیرساختها و تاسیسات لازم و مناسب در مسیر کوچ و در اطراقگاه¬ها به منظور تامین نیازهای عشایر و تسهیل در امر کوچ.
وضعیت موجود جامعه عشایری استان البرز
جامعه عشایری استان البرز متشکل از ایلات شاهسون، مغان، سنگسری، کلهر و طوایف مستقل عرب(باقری، جمالی، صحنایی، عبدی)،کلکویی، کلوند، فشند وتات با حدود ۸۶۰ خانوار و جمعیتی بالغ بر ۴۷۸۰ نفر (بعلاوه ۵۴ خانوار مهمان با جمعیت ۳۰۰ نفر نیز بعنوان مهمان استان در فصل کوچ) با در اختیار داشتن ۳۲۱۰۰۰ راس دام سبک ( ۷۴ در صد دام سبک استان)، از ۱۴۸۰۰۰ هکتار از مراتع بهره برداری می کنند.
این جمعیت فعال که هر خانوار آن نمادی از یک کارگاه تولیدی است، با تولید ۳۶۹۱ تن گوشت دام سبــــــــــــــــک ( ۷۴ درصدگوشت دام سبک استان)، ۶۷۴۱ تن شیر گوسفندی( ۷۷ درصد شیر گوسفندی استان) و ۱۲۶۸ تن سایر فرآورده های لبنی نقش عمده ای در تامین مواد پروتئینی استان بعهده دارند.
عشایر استان البرز علاوه بر اینکه سهم بسزاعی در تامین مواد پروتئینی استان بعهده دارند، در زمینه صنایع دستی بافتنی و صنایع دستی سنگی تزیینی نیزفعالیت می نمایند، این جمعیت در پرورش آبزیان، زنبورداری، جمع آوری گیاهان دارویی، تولید قارچ، زراعت، باغبانی و مرتعداری نیز نقش بسزاعی دارند.
عشایر استان البرز که از خدمات دهی دو شرکت تعاونی عشایری شهرستان کرج و ساوجبلاغ در زمینه تولید و تامین نهاده های دامی، بازاریابی محصولات تولیدی و تهیه مایحتاج اساسی برخوردار هستند، در ۶ سامانه عشایری(جمالی،عرب باقری، کلوند، جزیره، کوچان و ساکن) و ۶۸ سامان عرفی در شهرستانهای کرج، فردیس، ساوجبلاغ، طالقان، نظرآباد و اشتهارد استقرار داشته و بمنظور بهره برداری از مراتع با عبور از ۱۳ ایلراه اصلی شناسایی شده، برای تعلیف دامهایشان علاوه بر استان البرز به استانهای تهران، سمنان، قم، مرکزی، مازندران و قزوین نیز کوچ می کنند.
چشم انداز:
استواری و ادامه فعالیت تولیدی ۸۶۰ خانوار عشایر استان البرز پتانسیل بالفعلی است که نمایانگر تلاش ۸۶۰ کارگاه تولیدی بصورت شبانه روزی با اشتغال فعال تمامی اعضاء خانوار از کودک خردسال تا پیرمرد کهنسال می باشد.
لذا با نگاهی گذرا به این جامعه مولد، بیکاری در این جامعه پایین بوده و هرخانوار عشایر، شغلهای بسیاری را در بیرون از جامعه خود نیز پشتیبانی می کند، پس با:
- پیگیری برای جذب اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای در فصل مسکن، عمران شهری، روستایی و عشایری جهت اجرای طرح های ارائه خدمات پشتیبانی به کوچندگان(تامین آب عشایر- تامین آب شرب دام- احداث ابنیه فنی- احداث راه- مرمت و نگهداری راه- مطالعه مکانیابی کانونهای توسعه) و انرژی های نو و جایگزینی سوخت فسیلی(توزیع سیلندر گاز مایع- سامنهای خورشیدی شامل فانوس، حمام، چراغ معابر و یونیت) از طریق معاونت برنامه ریزی استانداری
- پیگیری برای جذب اعتبارات مربوط به آیین نامه ساماندهی عشایر با همکاری سایر دستگاه ها (اعتبارات تخصیصی سایر دستگاههای حاضر در مناطق عشایری به تناسب وظیفه مندی ) با پیگیری و تصویب در شورای عشایر شهرستان و استان (معاونت برنامه ریزی استانداری- معاونت امور اجتماعی استانداری- معاونت عمران و امور زیر بنایی استانداری- اداره کل امور اقتصادی استانداری- مدیریت بحران استانداری و سایر دستگاه های اجرایی استان شامل: سازمان جهاد کشاورزی- اداره کل راه و ترابری- شرکت برق- دانشگاه علوم پزشکی، اداره کل خدمات درمانی، تامین اجتماعی- اداره کل منابع طبیعی- اداره کل دامپزشکی- نیروی مقاومت بسیج- نیروی انتظامی- راهنمایی و رانندگی- نهضت سواد آموزی- شرکت فرآورده های نفتی- بانک کشاورزی و صندوق بیمه کشاورزی)
۳- ساماماندهی شبکه تعاونیهای عشایری استان بمنظور برون سپاری وظایف به بخش خصوصی:
الف: ساماندهی ارکان و ساختار تشکیلاتی تشکلها
ب: ساماندهی فعالیتهای اجرایی و برنامه های عملیاتی شبکه تعاونیها شامل: ساماندهی به دام(افزایش بهره وری دام عشایر و خوراک دام)- ساماندهی تولیدات جانبی(پرورش مرغ بومی، زنبور عسل،پرورش ماهی،تولید قارچ و …)- ساماندهی و توسعه صنایع دستی- آموزش و ترویج- افزایش سطح بیمه دام عشایر
می توان این قشر زحمتکش و علاقمند به دامپروری، که کمترین توقع را در میان دیگر اقشار جامعه و همچنین سایر تولید کنندگان دارند، حمایت کرد و با ساماندهی به وضعیت معیشت و زندگی آنان، ایجاد امکانات زیربنایی و رفاهی و افزایش تولیدات، ارتقای بهره وری و بهبود شرایط اقتصادی و معیشت خانوار عشایر را ایجاد کرد.
اهداف:
ارائه خدمات مناسب بمنظور بهبود و توسعه وضعیت اجتماعی، اقتصادی و تولیدی عشایر با اهداف زیر می باشد:
- مطالعه و شناسایی امکانات و نیازمندیهای جامعه عشایری
- ساماندهی به زندگی عشایر در سامانه ها و سامانهای عرفی
- ارتقاء کیفیت زندگی عشایر با اجرای فعالیتهای عمرانی و زیربنایی و خدماتی
- اصلاح شیوه های تولید عشایر
- ارتقای کیفیت صنایع دستی در مناطق عشایری
- ارتقای ظرفیتهای تولیدی دامی و مرتعی در مناطق عشایری با اجرای طرح مدیریت پایدار مراتع در زیست بوم های عشایر
- جایگزینی سوخت فسیلی و انرژی خورشیدی بجای سوخت نباتی
- اصلاح شیوه های بازاریابی تولیدات جامعه عشایری
- برنامه ریزی برای خرید محصولات تولیدی عشایر توسط خود تشکلهای عشایری
- ارتقای شاخص های توسعه انسانی با آموزش در جامعه عشایر
- حمایت وکمک در تامین سرمایه شبکه تعاونیها جهت اجرای فعالیتهای تولیدی
- فراهم نمودن زمینه های اجتماعی جلب مشارکت های مردمی جهت اجرای طرح های ساماندهی به زندگی عشایر
- ایجاد زمینه مناسب برای بهبود و تغییر شیوه معیشت جامعه عشایر
- ایجاد توان بالفعل برای اشتغال در بخش دامداری بمنظور افزایش درآمد خانوار عشایر
- کمک در ارتقای کیفیت زندگی عشایر با برخورداری از بهداشت و رفاه در جامعه عشایری
- ایجاد وتثبیت فرصتهای شغلی مناسب و پایدار در مناطق عشایری
توانها و فرصت ها:
- تامین بخشی از نیازهای پروتئینی و لبنی استان (تولید۷۴ درصدگوشت قرمز و ۷۷ درصد شیر گوسفندی استان)
- ایجاد اشتغال و جذب نیروهای جوان و سرریز جمعیت جامعه عشایری در عرصه تولید و افزایش درآمد
- حفظ نژادهای بومی و اصیل دام سبک استان( فشندی، سنگسری، زندی، شال، کلکویی)
- اجرای طرح های عمرانی با هزینه کم و متناسب با نیاز عشایر در مناطق صعب العبور
- حفظ و احیاء مراتع با اجرای طرح مدیریت پایدار مراتع در زیست بوم عشایر
- قابلیت، مهارت و انگیزه بالای عشایر در حفاظت و توسعه منابع طبیعی و محیط زیست حوزه استقرار خود
- وجود جامعه تولید کننده با سابقه و تجربه چندین ساله در زمینه نگهداری دام، تولید گوشت و پروتئین
- تاثیرگذاری مثبت نوع زندگی عشایری بر اکوسیستم منطقه(در چرخه پنج عنصر آب، خاک،پوشش گیاهی، دام و عشایر)
- جلوگیری از تخریب مراتع با اجرای طرح سوخت فسیلی و آموزشهای مربوط در این زمینه
- تامین علوفه مورد نیاز دام عشایر توسط شبکه تعاونیهای عشایری(۲ کارگاه تولیدکنسانتره دامی تعاونیهای عشایری)
- کمک به افزایش تولید گوشت قرمز
- پایین بودن بیکاری در جامعه عشایری(اشتغال فعال تمامی اعضاء خانوار از کودک خردسال تا پیرمرد کهنسال)
- وجود فرهنگ غنی عشایری که مبتنی بر تلاش و سخت کوشی است
- وجود شبکه تعاونیهای عشایری با اساسنامه و شرح وظایف مناسب جهت توسعه و بهبود تولیدات جامعه عشایری بعنوان بازوی اجرایی و تضمین کننده مشارکت عشایر در فرایند توسعه
- پشتیبانی شغل های دیگر در زمینه های بازرگانی، خدماتی، صنعتی و … در خارج از جامعه خود، توسط تولیدات جامعه عشایری(شغل های بوجود آمده در زنجیره نگهداری دام سبک)
تهدیدها:
- نبود مدیریت هماهنگ در برنامه ریزی، اجرا، همکاری و پشتیبانی امور مربوط به جامعه عشایر
- نبود شناخت کافی از جامعه عشایری استان
- محدودیت منابع آب و خاک برای ساماندهی عشایر
- کمبود اعتبارات مورد نیاز جامعه عشایری
- کمبود بهداشت و آموزش در جامعه عشایری
- نداشتن توجه کافی به صنایع دستی در جهت اشتغال و افزایش درآمد عشایر
- عدم توجه کافی به صنایع تبدیلی بمنظور ایجاد اشتغال و تبدیل فرآورده های دامی عشایر
- نبود بازار مناسب برای عرضه تولیدات جامعه عشایری(میادین عرضه دام، غرفه های سازمان میادین و …)
- عدم تجانس بین زندگی عشایری با خدمات حمایتی دولت در زمینه های تولید و …
- صعوبت ارائه خدمات به عشایر و مناطق عشایری با توجه به کوچنده بودن آنها
- نامناسب بودن قوانین و مقررات موجود در حفظ و تثبیت حقوق عرفی عشایر در عرصه های منابع طبیعی
- گستردگی قلمرو عشایر و پراکندگی آنها در سطح استان
- برداشتهای متفاوت از ساماندهی عشایر (ساماندهی عبارت است از استقرار فعالیتهای تولیدی و اقتصادی عشایر در محدوده مشخص نه ساخت مسکن- ساماندهی یک فعالیت میان بخشی است و به هماهنگی و همکاری کامل دستگا ههای اجرایی نیازمند است)
- نبود چارت مناسب تشکیلات سازمانی امور عشایردر استان و شهرستان برای پیگیری امورات جامعه عشایری استان
تهدید ها:
- انسداد ایلراه ها، نبود گذرگاه های عبور دام در تقاطع جاده و ایلراه، از بین رفتن میانبند ها و مناطق استقرار عشایر در ییلاق و قشلاق با گسترش شهر نشینی، واگذاری مراتع و تصرفات غیرقانونی
- افزایش تلفات دامی ناشی از ضعف در بهداشت دام، اجبار به عبور از مسیرهای اصلی بین شهری بعلت از بین رفتن ایلراه های مسیرکوچ، صعب العبور بودن مسیرها و …
- تحمیل هزینه پس چر مزارع، پراکنده شدن عشایر برای تعلیف دام در اثرنبود مراتع میانبند و اجبار به کوچ ماشینی بعلت نبود ایلراه ها
- واگذاری مراتع عشایر به غیر عشایر بدون در نظر گرفتن اولویت و حقوق عرفی عشایر (مراتع در اختیار دستگاه های دولتی و اشخاص غیر متولی دام قرارگرفته- مرتعداران بدون دام)
- نگاه بدبینانه برخی دستگاه ها به شیوه زیست عشایر و نسبت دادن آنها به تخریب منابع طبیعی و محیط زیست
- برنامه ریزی و توجه کافی به ایجاد اشتغال و تثبیت نیروی کار در جامعه عشایری ضعیف بوده و نهایتا خروج جمعیت این جامعه از بخش تولید مشاهده می گردد.
- عدم وجود مدیریت هماهنگ جهت برنامه ریزی در مناطق عشایری و تصمیم گیری دستگاه های دیگر برای جامعه عشایری بدون هماهنگی با امور عشایر
- نبود امکانات لازم در دامداریهای عشایری بمنظور حفظ و نگهداری آن
- نبود امنیت کافی در مناطق عشایری و بوجود آمدن مشکل سرقت دامهای عشایر
- حضور عوامل واسطه و نتیجتا اختصاص بخش عمده ای از ارزش افزوده حاصل از دامداریهای عشایر به آنها
- نبود توجه کافی به الزامات کوچ نشینی و از بین بردن زمینه ها و بسترهای این نوع معیشت
- افزایش قیمت نهاده های دامی و عدم توان عشایر در تامین علوفه
راهکارها و پیشنهادات:
- متنوع نمودن اشتغال در جامعه عشایری و همچنین ایجاد اشتغال پایدار
- تعادل دام و مرتع از طریق تجدید ممیزی، اصلاح و ابطال مجوزهای صادره برای افراد حقیقی و حقوقی که دارای پروانه چرا بوده و اقدام به اجاره دادن مراتع می نمایند
- تثبیت حقوق عرفی عشایر در عرصه مراتع با تسریع در ممیزی و صدور پروانه چرا
- تسهیل در مصالحه حقوق بهره برداران عشایری در مراتع قشلاقی
- واگذاری و تجهیز اراضی بایر و مرتعی قابل تبدیل برای توسعه کشت علوفه
- استفاده از اراضی مرتعی در اختیار دولت و مراتع آزاد شده در جهت تعادل بین تولید علوفه و بهره برداری
- تامین مراتع میانبند بمنظور جلوگیری از کوچ زودهنگام- خصوصا کوچ بهاره- و صدور پروانه چرا برای عشایری که در ییلاق دارای پروانه چرا بوده و بعلت محدودیت زمانی و یا نداشتن پروانه چرا در قشلاق، اقدام به کوچ زود هنگام می کنند
- تامین امکانات و تجهیزات لازم جهت توقف دام عشایر در ایستگاه های انتظار دام و تاخیر در کوچ زودهنگام
- تدوین وتنظیم تقویم کوچ
- حمایت و پشتیبانی از تولید کنندگان عشایر برای حفظ تنها سرمایه آنها یعنی دام عشایر
- تامین و تخصیص آب از منابع در دسترس به عشایر
- بکارگیری و واگذاری امکانات و منابع مورد نیاز فعالیتهای شیلاتی و پرورش آبزیان در مناطق عشایری
- حمایت از توسعه و بهبود صنایع دستی خانوارهای عشایری
- ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی در مناطق عشایری
- ایجاد و توسعه امکانات دامپروری و پرواربندی در مناطق عشایری
- اصلاح مقررات موجود در جهت تسهیل استفاده عشایر از حمایتهای دولت
- ارتقاء سطح بهداشت در جامعه عشایر و آموزش های لازم در این زمینه
- تامین سوخت فسیلی و استفاده از انرژی های نو در جامعه عشایری
- برنامه ریزی برای ایجاد امنیت در مسیرهای کوچ و مناطق استقرار عشایر
- تجهیزمسیرهای کوچ وایجادتاسیسات لازم
- انجام مطالعات امکان سنجی توسعه فعالیتها و اشتغال پایدار عشایر در سامانه های عشایری
- توسعه و تجهیز پایگاه های مقاومت بسیج عشایر
- تشکیل جلسات شورای عشایر(استان وشهرستان) بطور مستمر بمنظور اجرایی نمودن آیین نامه ساماندهی عشایر
- بازنگری در چارت تشکیلاتی و سازمانی امور عشایراستان البرز